07:02 05.09.2023 16+
Рубрика «Өг - тыва чоннуң амыдыралының өзээ» Национал архивтиң тыва чоннуң болгаш өгнүң дугайында ёзу-чанчылдары-биле таныштырылгазы. Даштар Тыва чоннуң амыдыралында даштар онзагай ажык-дузалыг. Чер кырындан чыып алыр, чер иштинден казып алыр чүвелерге даштар хамааржыр. Ыдыктыг даштарның эреңгей данзызы бо-дур: 1. Шай согаажының дажы 2. Чаныы 3. Даспы 4. Шаныыш 5. Оттук дажы 6. Шивит 7. Чат-даш 8. Көдүрер-даш 9. Сай дажы 10. Дээрбе дажы 11. Чараш-даштар 12. Чурумалдыг хаялар 13. Чурумалдыг көжээлер 14. Мал-маган дүрзүлүг даштар 15. Белге дүрзүлүг даштар 16. Эртине даштар Чонар-даш. Бистиң Бай-Тайга кожууннуң девискээринде Сарыг-Хая деп даг бар. Ол дагда чонар даш бар. Чер кырында чыдар чонар даш кончуг кадыг. Чер иштинде чыдар чонар даш чымчак болгаш янзы-бүрү өннүг болур. Мен ол дагже үне бергеш, чонар дашты казып алыр кижи мен. Чонар даштан аң-мең дүрзүлерин, мал-маган дүрзүлерин болгаш тоолда кирип турар хувулгаазын амытаннар дүрзүлерин сиилбип кылыр мен. Чонар даштың ыйбазы кончуг эм. Хорлаңгының бажын билир. Чонар даштан чүнү-чүнү кылып болурун бичии чаштарга айтып берип турар мен. Чонар дашты холумга туткаш, оон чүнү дүрзүлеп болурун эндевес мен. Чонар даш болза оран байлаа. Шевер кижи чонар даштан чүнү-даа сиилбип кылыр. Тойбухаа Хертек Коштайович сактып чугаалаан. 1917 чылдың январь 1-де Барыын-Хемчик кожууннуң Хөнделеңге төрүттүнген, 1981 чылдың сеньябрь 4-те мөчээн. Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурнуң хүн бадар талазында эрги хөөрде орнукшуткан. 1966 чылдың май 20-де дыңнап бижээн. Кызыл. Музей. Кенин-Лопсан М.Б. - Тыва чоннуң бурунгу ужурлары. - Кызыл: “Новости Тувы”, 1994. - Арын: 136.
38474
Оставить сообщение: