07:49 25.10.2023 16+
Рубрика «Өг - тыва чоннуң амыдыралының өзээ» Национал архивтиң тыва чоннуң болгаш өгнүң дугайында ёзу-чаңчылдары-биле таныштырылгазы. Сүтке болгаш сүттен кылган чемге хамаарышкан чаңчылдар. Кадырган ааржы хунезинненири онзагай чаңчыл турган. Кыдат садыгжылар Тывага турар шагда чиң тээп деп чүве бар. Ол болза тевелиг кижилер Чадаанадан үнгеш, Моолдуң төвү Үргени, ам болза Улан-Батор хоорайны таварып эрткеш, Пекин (Бээжин) чедер. Кыдат чуртундан барааннап алгаш, чүктүг тевелерлиг кижилер Тываже углаптар. Чиң тегген кижилер кургаг ааржыны бичиилеп чип чоруур, кончуг изигде безин суксавас болур. Ырак-узак чер чораан кижилерге кедилиг суксун ааржы дижир. Аңчы кижилерге кедилиг чем база ааржы болур. Тайгага аңчы кижиниң чадыры албан бир хап ааржылыг болур. Хөм хапка урган ааржыны чадыр дүндүүнге халаңнадыр азып каар. Ынаар хар, чаашкын дегбес, чүгле салгын чедер. Кым-бир кижи аңчының чадырынга келир болза, аштап өлбес дижир, чүге дээрге ында бир хап кургаг ааржы бар. Тыва ёзуда кургаг ааржы карачал-даа кижилерге, дүжүмет-даа кижилерге бир дөмей үнелиг чем болгаш суксун хандырар чем болур. Ааржы кадырар болгаш ааржыны үрелбес чем кылдыр база суксун кылдыр ажыглаар чаңчыл шаг-шаандан бээр Тывага туруп келген. Кенин-Лопсан М.Б. - Тыва чоннуң буруңгу ужурлары. - Кызыл: “Новости Тувы”, 1994. - Арын: 187.
38539
Оставить сообщение: