Рекламный баннер 990x90px ban1
81.56
95.48

Рубрика "Урянхай. Тыва дептер"

Рубрика "Урянхай. Тыва дептер"

«Урянхай. Тыва дептер» деп антология-биле Тыва Республиканың Национал архивиниң таныштырылгазы.

СКИФЫ ТУВЫ: ЯЗЫКОВАЯ И ЭТНИЧЕСКАЯ ПРИНАДЛЕЖНОСТЬ

Народы не падают с неба

и не скрываются в землю...

(Историк Н. Карамзин).

Чаачайлыг Час-Адырым,

Чажымайдан чуртум чүве.

Чараш Чүшкүт, Бурган-Тайга,

Чайлаам чүве, кыштаам чүве – тыва кожамык.

Күл-Тегинге тураскааткан биче бижик (уран-чечен очулга)

Деңгерлер дег өндүр, дээрлерден чаяттынган

Дендии мерген түрк Билги-каган бодум

Шак бо өйде дүжүлгеге саадаптым.

Соомдан салгаар дуңмаларым, оолдарым,

Буян-чолдуг, бириккеним аймак-чонум,

Мурнуу чүктүң шадапыт беглери,

Соңгу чүктүң таркан дужаалдыг беглери,

Чар-сөзүм эчиске киир дыңнаңар.

Саттыныкчы чуттуг бакка былгашпаан,

Сагыжы ак, сүлдези бедик амгы түрк хаан

Эзим-даштыг Өтүкенге саадап орда,

Эл-чуртка муңгак турбас, элег болбас.

Аг-шериим баштап алгаш, бурунгаар

Шантуң чедир чаалаштым,

Чалгып мөөрээн далай арай четпейн бардым.

Оң талада тос-эрсенге дээр чаалаштым.

Тайылбыр сөстер:

Билге-каган («Мерген-хаан») – Күль-тегинниң кады төрээн акызы (716-734 чылдар аразында чагырып чораан); каган – хаан, а билге – мерген угаанныг дээн уткалыг.

Шадапыт: шадапыт беглер – улуг дужаалдыг беглер.

Бег дээрге – улуг дужаалдыг кижи, амгы тыва дыл-биле алырга – нойон дужаалдыг кижи.

Таркан – онза эрге дужаал, хөйнүң санында таркат бооп болур.

Өтүкен: Өтүкен-Йыш – Өтүкен ыяш, Чөөн Хангай сынында Орхон хем бажы.

Эл – аймак-чурт.

Шантуң – Кыдаттың Шаньдун можузу.

Токуз-эрсен («тос-эрзен») – тос аймактың бириккен эрсен чону.

С.К. Шойгу. - "Урянхай. Тыва дептер". – Москва: Слово/SLOVO, 2007. - т. 1. - Арын: 62

38455

Оставить сообщение:

Поделитесь новостями с жителями города
Если Вы стали свидетелем аварии, пожара, необычного погодного явления, провала дороги или прорыва теплотрассы, сообщите об этом в ленте народных новостей. Загружайте фотографии через специальную форму.
Полезные ресурсы