Рекламный баннер 990x90px ban1
79.17
90.4

ШАГААНЫҢ АК ЧЕМНЕРИ

ШАГААНЫҢ АК ЧЕМНЕРИ

Төп Азияның кадыг-дошкун агаар-бойдузунуң төвүнге чурттап, тускай нация болуп хевирлеттинип тургустунуп келген тыва чоннуң национал чеми шаандакы көшкүн амыдыралынга таарышкан-даа, чылдың кандыг-даа үезинде үрелбес.
Показать ещё
Ак чем дээрге, сүт аймаандан кылган быштак, ааржы, ээжегей, курут, чөкпек, ак, сарыг саржаглар дээш оон-даа өске. Ак чем - тываларның бир кол чеми. Ону кымдан-даа хамаарышпас тускай технология-биле кылып ап турары онзагай.

Тыва өгге кандыг-даа орук кижизи азы аалчы келирге, мендилешкеш, өгнүң ээзи бир-ле дугаарында ак чемин салыр. Аалчыга инек, хой азы өшкү сүдү-биле сүттеп каан чиң сарыг шайын шаажаңга куткаш сунар. Ааржы, быштак, чөкпек, тараазын, өске-даа бар чемин салып, аалчының кайын келгении, кайы сунуп бар чоруурун (танывазы кижи болза) айтырып, чугаалажыр чаңчылдыг.

Быштак. Ону кылырда, хөй үе хереглеттинмес. Чүгле сүт, таарга аксып каан божа сарыг-суу херек. Баштай сүттү улуг эвес отка элээн чылдып алыр. Ооң соонда белеткеп алган сарыг-суун ооң кырынче кудар, хымыш-биле чаңгыс аай талаже оожум шимчедир, ылгалып келген сарыг-суун демир-хууңче ылгап кудар.

Кажан паш дүвүнге быштак ылгалып артарга, ону паштың дүвүнге хымыш-биле долгандыра аарак нугуй идер. Бо өйде отту бичии чээрген-биле өөскүдүп алыр. Кажан быштактың ак сарыг-суун сыскап турарга, быштак паш дүвүнге болгаш хымышка чышпына аарак шөйлуп эгелей бээрге, ону хымышка эзип алыр. Паш дүвүнге бичии мызыладыр хайындырыпкан соонда быштак үзүлбес, чымчак болур. Эскен дораан чип болур. Ону чиңге ыяшка шөйүп ап болур.
Шөйген азы базырган быштак белен черле үрелбес. Кажан быштакты ыяшка шөйуп турда, изиг быштак кижиниң салааларын чивезин дээш, баш бурунгар белеткеп алганы соок сугга салааларын суп каап олурары чугула.

1 демир-хууң (7-8 литр) сүтке 3 литр хире сарыг-суг херек, оон 2,5 азы 3 кг быштакты ап болур. Сарыг-сугну көвүдедир болза, быштак ажыг болур, ынчангаш сарыг-сугну өйлеп кудар.
Ээжегей. Ону хайындырган-даа, чиг-даа ажаан сүттеп кылыр. Ажаан сүттү хайындыргаш, суун сыскап каапкаш, катап хайындырыптар азы шүүреп ап ба¬за болур. Ол творог (аар¬жы) ышкаш болур. Ону чигирлеп-даа, сметана азы сүт хоюу-биле-даа чемге ажыглаар. Ээжегейни кургадып алырга, ажыктыг, ол кажан-даа үрелбес. Чүгле кургаг черге шыгжаары чугула.

Курут, ааржы. Бо ак чемнерни шүүреп каан өл божадан кылыр. Ааржыны, курутту кургаг, чымчак, үстүг болзун дээш, ак саржагдан кылган сметана суу-биле холуй былгааш, ооң соонда кургадыр. Ынчан ааржы курут-даа, чымчак, үстелчек, өңу сарыг болур. Сметана суу холуп каан курутту сый тударга, эглип турар болур. Бир таар божага 300-400 грамм сметана суу херек.

39687

Оставить сообщение:

Поделитесь новостями с жителями города
Если Вы стали свидетелем аварии, пожара, необычного погодного явления, провала дороги или прорыва теплотрассы, сообщите об этом в ленте народных новостей. Загружайте фотографии через специальную форму.
Полезные ресурсы