Рекламный баннер 990x90px ban1
81.56
95.48

Хөй санныг чагыкчыларывыстың дилээ биле даразында чүүлдү катап салдывыс.

Хөй санныг чагыкчыларывыстың дилээ биле даразында чүүлдү катап салдывыс.

Бээзи кожууннуң 17 сумуларының таңмалары

Адаанда кирген таблицаның өзек үндезини Сибирьниң чурт шинчилекчизи А.П. Ермолаевтиң «Урааңгайларда мал таңмалары болгаш демдектери» (Тавра и метки у урянхаев) деп хол-биле бижээн ажылы болур. Мында А.П. Ермолаев тыва омактың аймактар (сумулар) таңмаларының чуруктарын болгаш оларның дугайында чүүлдерни демдеглеп бижип каан. Ам бо бижимел ажыл Красноярскиниң чурт-шинчилел музейинде шыгжаттынып чыдар.

XIX чүс чылдың төнчүзүнде - XX чүс чылдың эгезинде тываларның таңма- демдектери аймактың эвес, харын сумунуң демдектери болуп турган деп эртем шинчилекчилери санап турар. Чижээлээрге, А.П. Ермолаев бурунгу үеде тыва аймак азы омак бүрүзү боду таңма-демдектиг тургаш, элээн үе эрткен соонда, оларны чидирипкеннер деп санап турар. А.П. Ермолаевтиң чыгган материалдарындан көөр болза, суму бүрүзүнде чаңгыс эвес, харын элээн каш таңма турган. Бо чүүлду аңгы-аңгы шинчилекчилер янзы-бүрү кылдыр тайылбырлап турар.

Чижээлээрге, С.И. Вайнштейн кезек тыва аймак-сөөктер, тываларның өгбелери болур бурунгу аймак-чоннарның артынчылары турган болгаш, элээн каш таңма-демдектерни эдилеп чораан деп турар. Бистиң бодалывыс-биле алырга, чаа айыткан бодалдан В.И. Дуловтуң тайылбыры шын ышкаш: ооң бодалы-биле алыр болза, бирден хөй таңма-демдекти сумуларга ажыглап турган болза, ол сумуда элээн каш омактар чурттап турары-биле тайылбырлаттынып турар. Ынчангаш айыткан омактарның таңма-демдектери суму иштинге ажыглаттынып турган, ынчалза-даа оларның аразындан эң улуг омактың (колдуунда эң улуг омактың ады-биле сумуну адап турган) таңма-демдээ ук сумунуң кол таңма-демдээ болуп турган. Элээн үе эрткен соонда кол суму таңмазы биче аймактарның таңма-демдектерин үндүр кызыпкаш, сумуда чурттап турар шупту омактарның таңма демдээ болуп турган.

"Төөгүге даянмышаан - келир үеже", В.С. Салчак, А.А. Самдан, Д-Д. В Монгуш, 2015 г.,

38422

Оставить сообщение:

Поделитесь новостями с жителями города
Если Вы стали свидетелем аварии, пожара, необычного погодного явления, провала дороги или прорыва теплотрассы, сообщите об этом в ленте народных новостей. Загружайте фотографии через специальную форму.
Полезные ресурсы